معرفی شهرستان پارس آبادمغان|دیدنی های دشت مغان

 معرفی شهرستان پارس آبادمغان از گذر تاریخ تا امروز

منطقه پارس آباد مغان در تاریخچه توسعه گردشگری در شمال غربی ایران جایگاه ویژه ای دارد. اما با اینکه این منظقه دارای قابلیت های گردشگری زیادی می باشد و می تواند به عنوان منبع درآمدزایی برای منطقه و کشور باشد و از فقر و بیکاری مردم بکاهد، واقعیت امر این است که صنعت توریسم و گردشگری نتوانسته در این منطقه موفقیت چندانی به دست آورد. با توجه به اهمیت موضوع و جایگاه آن در برنامه ریزی توسعه ای، در این مقاله سعی بر این خواهد بود که مهمترین جاذبه های طبیعی و تاریخی گردشگری منطقه را که می توانند در جذب گردشگران داخلی و خارجی نقش اصلی را ایفا نمایند، معرفی کرده و توجه مسئولان را به برنامه ریزی صحیح و اصولی در این امر جلب نماید.

شهرستان پارس آباد مغان جلگه ی نسبتاً گسترده ای است که با مساحتی بالغ بر 1383 کیلومتر مربع حدود 14 درصد از مساحت استان اردیبل را به خود اختصاص داده و شمالی ترین شهرستان استان می باشد این شهرستان بین مدارهای 39 درجه و 12 دقیقه تا 39 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 10 دقیقه تا 48 درجه و 21 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است.

منطقه ی پارس آباد مغان سرزمین هموار و مسطح است که از آبرفت های رود ارس و شعبات آن به وجود آمده است. به غیر از مرز مشترک با شهرستان گرمی (انگوت) که شکل کوهستان دارد، این منطقه در دنباله ی حوزه آبریز دریای خزر واقع شده است. این شهرستان از غرب به شهرستان کلیبر در استان آذربایجان شرقی، و از جنوب و جنوب غربی به شهرستان بیله سوار و گرمی و از شمال و شرق به رود ارس و جمهوری آذربایجان محدود می شود. با توجه به مرز مشترک با جمهوری آذربایجان از موقعیت حساس و استراتژیک برخوردار می باشد. منطقه پارس آباد دارای اقلیم نیمه خشک است، میانگین دمای بارش سالانه در این منطقه 271 میلیمتر و میانگین دمای سالانه 15 درجه سانتیگراد می باشد (وطنخواه سادات، 1388، ص12).

منطقه پارس آباد مغان دارای 3 بخش، 2 شهر، 6 دهستان و 103 آبادی دارای سکنه است (معاونت برنامه ریزی استان اردبیل، 1385، ص 4). علی رغم این که منطقه پارس آباد مغان، محرومیت های زیادی دارد، ولی از قابلیت ها و توانایی های طبیعی خوبی نیز برخوردار است که مسئوولان منطقه باید برای مطرح کردن و به فعل در آوردن این توان ها همت و تلاش بیشتری به خرج دهند و چنانچه ازامکانات و فرصت های پیش آمده استفاده نکنیم رقبای ما در منطقه، گوی سبقت را از ما خواهند ربود و امکانات ناچیز خود را به فعل خواهند رساند و ما با تمام پتانسیل ها و امکانات طلایی باید شاهد عقب افتادن خود و شکوفایی دیگران باشیم.

این امر نه تنها ناراحت کننده بلکه تاسف بار نیز خواهد بود، زیرا سئوال خواهند کرد و ما نیز قطعاً پاسخی جز سهل انگاری و بی توجهی و عدم استفاده بهینه از امکانات موجود نخواهیم داشت. به امید روزی که مسئولان کشور و استان و منطقه همگام با مردم یکدل و یک زبان، دست در دست هم گذارند و عقب ماندگی های گذشته منطقه را به بوته فراموشی بسپارند و دامن همت به کمر زنند و به فکر توسعه و ترقی منطقه باشند (نگارش، 1385، ص55).

جهانگردی که از دیر باز جغرافیا به آن با دیده بی التفاتی می نگریست، به چنان وسعت و غنایی دست یاقته که در آمدهای حاصل از آن در پاره ای موارد از عمده ترین شاخه های فعالیت های صنعتی نیز فراتر رفته است (سهامی، 1374، ص401). بنابراین وقت آن رسیده که جغرافیدانان ویژگی های طبیعی و تاریخی و جغرافیایی و قابلیت های گردشگری منطقه را معرفی نماید تا شاید از این رهگذر بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه افزوده شود.

تقسیمات کشوری

این شهرستان از ۴ بخش و ۸ دهستان تشکیل شده‌است.

    بخش مرکزی شهرستان پارس‌آباد

        دهستان ساوالان

        دهستان اولتان

شهرها: پارس‌آباد

    بخش اسلام‌آباد

        دهستان اسلام‌آباد

        دهستان شهرک غربی

شهرها: اسلام‌آباد

    بخش اصلاندوز

        دهستان اصلاندوز

        دهستان قشلاق غربی

شهرها: اصلاندوز

    بخش تازه‌کند

        دهستان محمودآباد

        دهستان تازه‌کند

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۹۳٬۳۸۷ نفر (در ۲۶٬۵۰۵ خانوار) بوده‌است.

تعریف گردشگر و گردشگری:

گردشگری در دنیای قدیم فقط به گروه خاصی از افراد اختصاص داشت. مسافرت های ماجراجویان و یا سفر های علمی بعضی از افراد برای کشف سرزمین های ناشناخته و یا با انگیزه های تجاری و مذهبی اشکال عمده ی گردشگری را تشکیل می داد. در کشور ایران در گذشته کلمه ی سیاح به کسانی گفته می شد که با هدف و منظور خاصی دست به سفر می زدند؛ مانند ناصرخسرو که شرح مسافرت های خود را در سفرنامه ای گردآورده است. اصطلاح توریست (گردشگر) از قرن نوزدهم معمول شده است (نگارش، ح، 1385، ص57، فضای جغرافیایی، سال ششم، شماره 16).

و این واژه در زبان فارسی تا نیمه اول قرن بیستم در معنی توریست به کار می رفت تا آنکه دو واژه جهانگرد و جهانگردی جای آن را گرفت (رضوانی، 1386، ص15).

طبق تعریف جهانی گردشگری :

گردشگر (توریست یا سیاح) شخصی است که به کشور یا شهری غیر از محیط زیست عادی خود برای مدتی که کم تر از 24 ساعت و بیش از یک سال نباشد سفر کند و قصد او از سفر تفریح، استراحت، ورزش، دیدار اقوام و دوستان، کسب و کار، ماموریت، شرکت در سیمنار یا کنفرانس، معالجه، مطالعه، تحقیق یا فعالیت های مذهبی باشد(شایان و همکاران، 1388، ص95).

سابقه گردشگری در ایران و جهان

در ایران مقوله توریسم تاکنون جایگاه واقعی خود را نیافته است و علیرغم موقعیت مناسب و مساعد جغرافیایی - بین شرق و غرب و وجود بسیاری از مواهب طبیعی، فرهنگی و اسلامی و انواع جاذبه های قابل عرضه به بازارهای توریستی بین المللی درآمد ارزی ایران از این بابت بسیار ناچیز بوده و قابل توجه نمی باشد. سرزمین ایران با آثار تاریخی، هنری و میراثهای فر هنگی خود به طور قطعی برای جهانگردان عهد قدیم بهترین مقصد محسوب می شده است. گرچه از سیاحانی قبل از اسلام به ایران سفر کرده و مشاهدات خود را در سیاحت نامه های خویش به رشته تحریر در آورده اند، که از جمله می توان به ابن حوقل، مقدسی، یاقوت حموی، ابن بطونه، ابودلف، و از جهانگردان اروپایی پیترو دلاواله، ژان شاردن، تاورنیه، آنتونی شرلی و پیرلوتی ... اشاره نمود (رضوانی، 1386، ص189).

مقایسه جایگاه گردشگری در ایران و جهان

شرایط اقلیمی و آب و هوای متنوع ایران و وجود مواهب فراوان طبیعی در پهنه گسترده کشور و نیز میراث های عظیم تاریخی و تمدن چندین هزار ساله و آثار گرانبهای فرهنگی، هنری، معماری، صنایع دستی، اماکن زیارتی و متبرکه و آداب و سنن و گروه های مختلف قومی و جاذبه های زیبای طبیعی وجود چشمه های معدنی شفا بخش و نیز روحیه میهمان نوازی و میهمان دوستی ایرانیان همگی از عوامل هستند که اگر به درستی به جهانیان معرفی شوند، می توانند ایران را به یکی از قطب های بزرگ جهانگردی تبدیل نمایند ( نگارش، 1385، ص58).

کشور ایران با توجه به این که از اولین زادگاه های تمدن بشری محسوب می گردد و میراث های تاریخی آن زبان زد خاص و عام است، جایگاه واقعی گردشگری در آن هنوز دقیقاً مشخص نیست و ما از منبع عظیم ارزی که معمولاً با پای خود به کشور می آید، تا حدی زیادی بی بهره هستیم. براساس مطالعات انجام شده، درآمد حاصل از جذب یک جهانگرد خارجی با فروش 150 بشکه نفت برابر می کند و اگر این صنعت در کشور توسعه پیدا کند و تعداد فراوانی جهانگرد خارجی به ایران بیایند، درآمد حاصل از توریسم می تواند جایگزین بخش قابل توجهی از درآمد فروش نفت شود.

پروفسور صحرائیان[2] از جمله کسانی است که معتقد است: گردشگری از دهه ی 60 توسط اقتصاددانان توسعه در ردیف صنعت قرار گرفت و به عنوان صنعت توریسم در سطح جهان مطرح شد و در میان کشورهای جهان همانگونه مورد توجه قرار دارد که در کشور ما نفت مورد توجه قرار گرفت. درحال حاضر بیش از 49 دردرصد منابع انرژی کشور مصر و 37 درصد منابع ترکیه از محل گردشگری تامین می شود. در حالی که ما در کشورمان در همین حدود منابع نفتی را استخراج و صادر می کنیم.

درآمد جهانگردی در سطح بین المللی 622 میلیارد دلار و هر جهانگرد از اروپا و آمریکا بین 500 تا 700 دلار هزینه می کند، در حالی که این رقم در ایران به کمتر از 500 دلار می رسد. آنچه برای کشور ما خطر جدی محسوب می شود، موازنه منفی در جهانگردی است، چرا که در ازای هر یک میلیارد دلار درآمد جهانگردی که عاید کشور می شود، 4 میلیارد و 200 میلیون دلار توسط ایرانیان جهانگرد در خارج از کشور هزینه می شود. با آغاز قرن بیست و یکم دنیا وارد عصر طلایی جهانگردی شده است. سفر و توریسم که در حال حاضر بزرگترین صنعت جهان بعد از صنایع خودروسازی و نفت به شمار می رود، در سال های آتی گام های بلندتری به سمت پیشرفت برخواهد داشت، این مساله بویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته اهمیت بیشتری دارد، جایی که توریسم می تواند سهم چشمگیری در توسعه اقتصادی و اجتماعی و کاهش فقر داشته باشد (نگارش، 1385،ص59).

با یک برنامه مشخص و دقیق جهت شناساندن قایلیت هایمان، می توانیم این صنعت بدون دود را جایگزین نفت کرد متاسفانه طی سالهای گذشته، ایران جایگاه خود را در این صنعت پیدا نکرده است. مسوولین کشور و استان و منطقه باید کمر همت را بندند، تاثیرات شگرف گردشگری در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد ملی و تامین انرژی و رونق بازار صنایع دستی چشمگیری است طبق آمار موجود 10 میلیون نفر از آن ارتزاق می کنند.
 

*وجه تسمیه و پیشینه تاریخی پارس آباد مغان:

شرایط جغرافیایی جلگه مغان و آران که دو رود بزرگ ارس و کر(کورا) از داخل این اراضی، مسیری طولانی را پیموده و به دریای خزر می پیوندند، از دیر باز موجب پیدایش حیات بشری بوده است. قوم رس، مغان (میک ها) و کاسپیان و آلبانی ها از ملل آسیانی نژادی بوده اند که قبل از ورود آریایی ها و ترکان در این نواحی استقرار داشته اند. قدیمی ترین تمدن شناخته شده جلگه مغان، مربوط به اصحاب رس است که در ساحل ارس (آراز) با ایجاد شهرهای بزرگ و پرداختن به کارهای کشاورزی، باغداری و دامپروری به عنوان یکی از تمدن های درخشان بر صفحه روزگار پدیدار شده اند.

قدیمی ترین تمدن شناخته شده دشت مغان، مربوط به اصحاب رس است که در ساحل رود ارس (آراز) با ایجاد شهرهای بزرگ و پرداختن به کارهای کشاورزی، باغداری و دامپروری به عنوان یکی از تمدن های درخشان بر صفحه روزگار پدیدار شده اند. یکی از قبایل مستقر در کنار رود ارس در هزاره اول قبل از میلاد، قبیله میک بوده است که بعدها تبدیل به مغ، و مغان شده است (عزیززاده، 1386، ص50).

جلگه مغان، براساس داده های کتاب جغرافیای قدیم روزگاری آباد بود و رونق داشت. اما بعدها بر اثر حوادثی نا معلوم از میان رفت. نمونه بارز روستاهای کهن و تاریخی جلگه مغان، روستای پرجمعیت (( اولتان)) است که دارای سابقه تاریخی مهم است. گفته می شود در قدیم، این روستا دارای آبادی هایی بود که آن ها را به اسامی دوازده گانه ماه های سال از جمله آنها فروردین، اردیبهشت و به نام سایر ماههای سال بوده است، می نامیده اند( سایت ایرانگردی – گردشگری ، ایران – تور). در سال 1328 این منطقه که در آن پارس آباد قرار دارد به نام قوچ قشلاقی معروف بوده است.

در این منطقه عشایر مغان با ابتدایی ترین امکانات زندگی می کردند. شغل آنها دامداری بوده و به عبارتی در این منطقه کشت صورت نمی گرفته است. در همین ایام مطالعاتی در منطقه انجام می گیرد و شرکت شیار با مقصد احیای کشاورزی و زمین های کشاورزی تاسیس می گردد. این شرکت در یوشان آباد که بعدها شاه آباد نامیده شد مستقر شدند. نام این منطقه نیز بعد از انقلاب به جعفرآباد تغییر یافت.

جاذبه های طبیعی و تاریخی و تاثیر آنها در گردشگری

مطالعات انجام شده گویای این مطلب است که عوامل و شرایط محیطی سهم برجسته ای در توسعه صنعت گردشگری ایفا می نمایند. آب و هوا، نمادهای طبیعی، تنوع ناهمواری ها، سواحل و کنارهای رود ارس، ابنیه های تاریخی( اولتان قلعه سی، تپه نادری و... ) مناطق بیابانی، جنگلهای کنار رود ارس، نهالستان کشت و صنعت و دامپروری مغان، آلاچیق و کومه صنایع دستی عشایر و زیبایی پوشش گیاهی از جمله جاذبه های طبیعی و تاریخی محسوب می شوند که با توجه به شرایط محیط طبیعی کشورها و سرزمین های مختلف بسیار متنوع هستند. هر یک از عوامل یادشده از جمله عواملی هستند که در توسعه گردشگری نقش بسزایی دارد و استفاده منطقی، مطلوب و بهینه از جاذبه های مذکور می تواند بر جذب گردشگران و ره آوردهای اقتصادی و نتیجتاً می تواند به توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشورمان منجر شود.

جاذبه های طبیعی، تاریخی ، فرهنگی و اکوتوریستی طبیعی پارس آباد مغان:

منطقه پارس آباد مغان جلگه نسبتاً گسترده ای است از آبرفت رسوبات رود ارس و سرزمین حاصلخیزی است. رود ارس از کوههای ترکیه شروع شده پس از عبور از منطقه، وارد دریای خزر می شود. این سرزمین گرچه طعم تلخی های طبیعت (زلزله) و تاریخی (جنگ ها) را چشیده و زیر بار سختی ها و بی مهری های گذشتگان خمیده، اما استعداد های نهفته در آن می رود که تلخی ها را جبران کند و شیرینی و حلاوت شکوفایی را به ارمغان بیاورد.

منطقه پارس آباد مغان دارای جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوانی است که هنوز برای بسیاری از مردم کشورمان حتی بومیان استان گمنام و ناشناخته باقی مانده است. طبیعت استان و منطقه پارس آباد مغان قابلیت های زیادی و برای توسعه اکوتوریسم دارد و بدیهی است که اگر مسوولان به آنها عنایت کنند می تواند در چهار فصل مورد توجه گردشگران قرار گیرد. و اگر ما از این امکانات طبیعی و تاریخی و بکر استفاده نکنیم و زمینه های جذب گردشگران داخلی و خارجی و ایجاد اشتغال و هم چنین کسب در آمد ارزی و ریالی و شکوفایی اقتصادی منطقه را فراهم نسازیم، آیندگان به ما چه خواهند گفت و ما چه پاسخ قانع کننده ای به آنها خواهیم داشت.

جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوانی در منطقه پارس آباد مغان وجود دارد که در زیر فقط به شرح مهمترین آنها پرداخته می شود:

ورثان یا اولتان قالاسی (Varthan) :

اولتان قالاسی در 12 کیلومتری پارس آباد و در حاشیه رود مرزی ارس (آراز) واقع شده است. اولتان قالاسی محوطه ای است باستانی در ساحل جنوبی رود ارس که در کمتر از پانصد متری غرب روستایی به نام اولتان واقع است. این روستا در 12 کیلومتری جنوب غربی شهر پارس آباد، سر راه پارس آباد به اصلاندوز، در استان اردبیل قرار دارد.

محوطه ی باستانی اولتان قالاسی به شماره 2654 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. اهالی بومی این محوطه را (بخش ارگ یا بارودار) با نام (( اولتان قالاسی)) یعنی قلعه ی اولتان می شناسند. با توجه به آثار سطحی و بررسی عکس های هوایی و ماهواره ای به نطر می رسد این محوطه ی باستانی، شهری بوده که همچون بسیاری شهرهای کهن ایران از بخش های مختلفی تشکیل می شده است؛ ازجمله بخش محصور (شارستان یا ارگ) و بخش غیر محصور ( بخش استقراری پیرامون شارستان که احتمالاً بتوان از آن بعنوان ((ربض)) یاد کرد). اولتان قالاسی در مجموع و با احتساب ارگ (حدود 33 هکتار) و ربض احتمالاً بیش از 70 هکتار وسعت دارد (علیزاده، ک، 1386، ص18).

در 500 متری روستای اولتان ، کنار رودخانه ارس قرار دارد و در زمین صافی به ابعاد 800 *400 متر بنا گردیده است . دور تا دور این قلعه را دیوار بزرگ خشتی به قطر 92/5 متر احاطه کرده (قلمی، 1376، ص118). و آثار خندق بزرگی به عرض 30 متر که سه سمت آن را فرا گرفته ، دیده می شود . جبهه شمالی آن رود ارس، و روستای اولتان در قسمت جنوبی این قلعه است وضع ظاهری ساختمان مانند قلاع نظامی است ، از روی برشی که قبلا بوسیله بولدوزر در دیوار شرقی قلعه ایجاد شده توانسته اند قطر دیوار و اندازه خشت های بکار رفته (10*41*41 تا 10*44*44) سانتیمتر را مشخص کنند بانیان نخستین قلعه اشکانیان بوده اند به واسطه استحکام و موقعیت مناسبی که داشته تا قرن دوازدهم هجری از آن استفاده شده است. سفالهای متنوعی که بدست آمده موید این نظر است.

سفالهای بی نظیر و متنوع دوره های مختلف اسلامی قلعه اولتان در خور توجه و شایان اهمیت است . درون محوطه قلعه نیز تپه هایی وجود داردکه واحد های کوچک ساختمانی بوده و ساختمانه های عمده و اصلی در ضلع شرقی قرار داشته ، که به علت تغییر مسیر رودخانه ارس قسمتی از آن شسته شده و از بین رفته و با وجود این قسمت اعظم آن هنوز در زیر خاک مدفون است. توان و زیبایی که در اطراف قلعه و خود قلعه که دارد می تواند روزانه هزاران نفر گردشگر داخلی و خارجی را به خود جذب کند و ضمن ارز آوری، صدها شغل نیز ایجاد کند.

رود ارس:

این رود که پرآب ترین رود آذربایجان است از کوه مین گل داغ (هزار برکه) در جنوب ترکیه سرچشمه می گیرد و پس از طی حدود 440 کیلومتر مرز مشترک ایران با دو جمهموری آذربایجان و ارمنستان در خاک جمهوری آذربایجان به رود کورا می پیوندد و به دریایی خزر (مازندران) می ریزد (وطن خواه سادات،1388، ص17). رود ارس با طول 1072 کیلو متر پر آب ترین رود استان اردبیل به شمار می رود، این رود به علت قرار گرفتن در آذربایجان از دوران کهن اهمیت سوق الجیشی و تجاری داشته و یکی از مهمترین رودهای مرزی ایران است.

این رود در حدود شمالی استانهای آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل از غرب به شرق جریان دارد. ابتدای ورودی آن به استان اردبیل از سد میل مغان در غرب پارس آباد و انتهای آن در قسمت شمال شرقی روستای پتلو می باشد. میزان آبدهی سالانه ارس 5700 میلیون متر مکعب می باشد و حداکثر دبی سریز ها 3500 متر مکعب تخلیه در ثانیه و حجم آب کنترل شده سالانه 1500 میلیون متر مکعب و در حدود 72 هزار هکتار از سطح اراضی پارس آبادمغان را می کند (وطن خواه سادات، 1388، ص17).

تپه نادری (اصلاندوز):

تپه نادر که از تپه های باستانی و تاریخی شهرستان پارس آباد و محل تاج گذاری نادرشاه افشار است (سایت ایرانگردی- گردشگری- ایران – تور). که در بخش اصلاندوز واقع است. تپه نادری (نادرشاه) تپه عظیم نادر در جنوب غربی شهرک اصلاندوز در ملتقای رود ارس و دره رود قرار دارد بلندی این تپه 30 متر و محیط اطراف آن حدود 1500 متر و طول آن 120 متر و عرض آن حدود 100 متر است ظاهرا این محل در سده های متمادی واحد مسکونی بزرگی را تشکیل می داده از هزاره اول پیش از میلاد تا اواخر سده یازدهم هجری قمری مسکون بوده

شاید قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد نیز برسد از اشیای مکشوفه در آن می توان از سفال خشت پخته دوران پارتی سفالهای منقوش دوره اسلامی تعداد زیادی سنگ اپسیدین به حالت تیغه و سنگ خام را نام برد تپه نادری از منظر تاریخی قابل توجه است در این مکان بود که نادرشاه جهت خلع شاه طهماسب دوم صفوی انجمن بزرگی تشکیل داد و سران کشور و بزرگان را به دشت مغان فرا خواند که منجر به خلع طهاسب میرزا و رسیدن وی به تخت سلطنت شد. این تپه را می توان به بهسازی و خارج کردن از محوطه نظامی به یکی از مهمترین جاذبه های تاریخی و طبیعی منطقه تبدیل کرد و هر ساله علاقمندان بسیاری را از اطراف و اکناف به خود جلب نماید.

گورستانهای قدیمی

در پهنه دشت مغان همه جا گورستان های وسیع و اغلب منسوب به هزاره اول ق.م وجود دارد که بیشتر آن ها در معرض تجاوز و حفاری قاچاق قرار گرفته و می گیرد. در نزدیکی اصلاندوز گورستان های قوش اوتران، قلی بیگلو، اخجی، گدائیلو، گل تپه و کرار واقع، که مربوط به هزاره اول پیش از میلاد است گورستانهای باستانی در دامنه کوهها و رودخانه ها که آفتابگیر و رو به مشرق و طلوع آفتاب است انتخاب شده زیرا آفتاب و آب در مذهب میترائیسم جنبه تقدس دارد، گورستانهای مربوط به هزاره پیش از میلاد قلی بیگلو و قوش اوتران و سایر گورستانهای مکشوفه و گورستانهای عهد ساسانی (اخجی) بدون استثنا دارای چنین مشخصاتی هستند. طرز تدفین بواسطه آهکی بودن خاک که باعث از بین رفتن و پوسیدگی استخوان می شود ، به طور کلی معلوم نشد اما قلعه استخوانهای کوچک کاسه سر و قلم پا نشان می دهد که جهت مردگان شرقی ، غربی و سر و صورت روبروی آفتاب قرار داشته است.

دریاچه مصنوعی کشت و صنغت و دامپروری مغان آب این دریاچه برای مصرف کشاورزی زمینهای کشت و صنعت مغان و همچنین منبع تامین آب شرب مصرفی شهرک مغان نیز می باشد. این دریاچه علاوه بر ارزش اقتصادی و اجتماعی فراوان، آب مصرفی کشاورزی منطقه را بر طرف می کند و میزان حجم آب ورودی 42/739 (میلیون متر مکعب) و حجم آب خروجی 59/2 (میلیون متر مکعب) و نسبت خروجی به ورودی 24 درصد می باشد (وطن خواه سادات، 1388، 18).

دریاچه مصنوعی شهرک(شهید آیت اله غفاری)

دریاچه مصنوعی کشت و صنعت یکی از پدیده های ارزشمند از نظر ملی و بین المللی و در خور توجه ویژه است. ارزش اقتصادی آن از دیر باز شناخته شده است و در طول سال ها مردم منقطه از برکت آن بهره مند شده اند. این دریاچه سرچشمه حیات و عامل توسعه اقتصادی و صنعتی این سرزمین شده است.

چهل پله در شهرک

جنگل های ساحل دریاچه و چهل پله، در فصل بهار پذیرایی هزاران نفر از مسافران می باشد با توسعه پارک جنگلی و احداث مراکز تفریحی و رفاهی، مجتمع های گردشگری و توسعه و بهسازی شبکه ارتباطی منطقه به ویژه مسیرهای منتهی به شهرک شهید غفاری و دریاچه مصنوعی، توان و زیبایی های زیادی در سواحل دریاچه وجود دارد، استعداد های بالقوه ای که در زمینه جذب گردشگر دارد می تواند روزانه هزاران نفر گردشگر داخلی و خارجی را به خود جذب کند و ضمن ارزآوری ده ها شغل نیز ایجاد کند.

سد میل مغان در اصلاندوز (پارس آبادمغان)

این سد از نوع انحرافی نیمه متحرک با بدنه بتنی و خاکی می باشد. کانال اصلی و بزرگ منطقه مغان از این سد سرچشمه گرفته و پس از طی مسیر32 کیلومتری، آب دریاچه شهرک شهید غفاری مغان (شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان) را تغذیه می کند. تمام اراضی زیرکشت این منطقه و قسمتی از اراضی شهرستان بیله سوار از آب این کانال آبیاری می شوند و میزان حجم آب خروجی از سد ارس 96/3505 میلیون متر مکعب بوده و میزان حجم آب سریز از سد مغان 32/2907 میلیون متر مکعب و حداکثر دبی تخلیه سیلاب 2460 متر مکعب برثانیه است. در حال حاضر سد مخزنی ارس و سد انحرافی میل مغان بر روی رودخانه ارس در فاصله مشترک ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد که بهره برداری از آنها در سال 1350 شروع شده است که آب این رود خانه به وسیله کانال های تعبیه شده در سد میل مغان به مصرف آبیاری اراضی کشاورزی رسیده و سبب رونق کشاورزی و اقتصادی منطقه شده است (وطن خواه سادات، 1388، ص19).

جنگل های کنار رود ارس

افزایش روز افزون جمعیت و متعاقب آن ازدیاد نیازهای انسان از یک سو و کاهش روز افزون منابع طبیعی کشور از سوی دیگر , اهمیت و جایگاه جنگل کاری را به خوبی روشن می سازد. اهمیت جنگل کاری به منظور تعدیل آب و هوا , افزایش نزولات آسمانی , جلوگیری از فرسایش , ایجاد محصولات چوبی صنعتی و نیز مسئله گردشگاه جنگلی بر کسی پوشیده نیست و در چنین شرایطی است که می توان با حفظ گونه های موجود و وارد کردن گونه های جدید اقدام به جنگل کاری نمود. در کشوری همچون ایران که دارای اقلیم خشک و شکننده ای است توسعه سطح جنگل ها از طریق جنگلکاری یکی از اهداف عمده محسوب می شود. 

جنگل های کنار رود ارس می تواند به عنوان زمینه های تفکر و همچنین به عنوان جاذبه ای برای گردشگران ایفای نقش کنند. بنابراین بهره گیری از جاذبه های گردشگری موردی است که توجه مناسب را طلب می کند. عواملی چون حیات وحش خاص، گونه های گیاهی ویژه، شرایط اقلیمی‌(نیمه خشک) می توانند زمینه های مناسبی را برای جذب گردشگران داخلی و خارجی فراهم آورد. این امر مستلزم شناسایی امکانات و ویژگی های موجود و چگونگی فراهم آوردن امکانات مناسب گردشگران علاقمند آن است. طبیعت بکر یکی از انگیزه های مناسب برای گردشگری بویژه در فصل های مناسب سال به شمار می رود که می تواند با سرمایه گذاری و اتخاذ سیاست های مناسب، جنبه بین المللی نیز پیدا کند.

جنگل ساحل رود ارس در پارس آباد مغان

تفرجگاه ( پارک ساحلی ارس)

تفرجگاه گردشگری ارس که در نقطه صفر مرزی ایران با جمهوری آذربایجان واقع شده، یکی از جاذبه های گردشگری در نوار مرزی پارس آباد محسوب می شود که  با چشم اندازهای بی بدیل و چشم نواز، سالها به خاطر مقررات خاص تردد در نواحی مرزی از دسترس همگان دور نگه داشته شده بود که با همت مسئولین برای گردشگران بازگشایی شد.

کشت و صنعت و دامپروری مغان

باغات میوه شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان که بعنوان وسیعترین و کاملترین طرح باغبانی مدرن در سطح خاورمیانه می باشد توسط کارشناسان شرکت هاوائین اگرونومیک طراحی و با تامین نهالهای متنوع از موسسه ژورژدلبارد فرانسه طی سالهای 54 تا 56 با استفاده از سیستم آبیاری قطره ای و در قطعات 4 هکتاری در مساحت 3000 هکتار احداث گردیده است. ضمناً بمنظور ایجاد تنوع محصولات باغی بجای برخی از ارقام میوه حذفی، 130 هکتار از درختان بادام دیرگل، آلوی سانتاروزا، زردآلو و گوجه سبز درختی اقدام به کاشت شده است. در راستای سیاست توسعه باغات زیتون در قسمتی از اراضی کم بازده و تپه ماهور 501 هکتار زیتون کاشت گردیده و در نظر است که این سطح در سالهای آتی به 1000 هکتار توسعه داده شود.

شایان ذکر است، در حال حاضر در باغات میوه شرکت 111 رقم محصولات باغی اعم از هلو، شلیل، آلو، آلبالو، گیلاس، زردآلو، گوجه سبز درختی، بادام درختی، فندق، سیب و زیتون تولید می شود. در طول سنوات بهره برداری، قسمتی از درختان میوه (گلابی و انار) به دلیل عدم سازگاری با شرایط اقلیمی مغان، حذف شده است (واحد آمار و اطلاعات شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان، 1387). اما هر گونه درختی که نشان دهنده وجود جنگل بوده باشد و به صورت طبیعی رویش کرده باشد کمتر دیده می شود. در مجموع 62024 هکتار از اراضی منطقه پارس آباد مغان زیر کشت محصولات کشاورزی رفته و از این مجموع 4000 هکتار به کشت باغات اختصاص یافته است (وطن خواه، 1388،ص).

شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان، با داشتن اراضی وسیع کشاورزی، دو هزار و ۶۰۰هکتار باغات میوه ، مجتمع بزرگ دامپروری ، کارخانه قند ، کارخانه لبنیات ، کارخانه فرآوری میوه و چند واحد تولیدی دیگر یکی از شرکت های منحصر بفرد کشور محسوب می شود.

نهالستان امور باغبانی شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان

نهالستان امور باغبانی شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان

تالاب تپراق کندی:

تالابها به عنوان اکوسیستمهای حاصلخیز و غنی و منحصر به فرد می توانند در برنامه های راهبردی جهان اقتصادی،اجتماعی نقش تعیین کننده داشته باشند. محیط هایی هستند که مشخصانشان چیزی میان خشکی و دریا است. همواره دارای آب باشند یا اینکه گاه خشک و گاه آبدار باشند. برخی تالاب های نزدیک دریا با جزرو مد تغییر وضعیت می دهند.

مشخصه اصلی تالاب ها ماندگاری نسبی آب در آنها است. آب تالاب ها ممکن است شور باشد یا شیرین. تالاب تپراق کندی (مغان) در زمستان پرندگان مهاجر به آن روی آورده و زیستگاه پرندگان و جانوران و گیاهان نیز می باشد و همچنین یک جاذبه طبیعی برای منطقه به حساب می آید. لذا شایسته است سازمان محیط زیست منطقه، اقدامات حفاظتی مناسب (پرندگان از قبیل قو، اردک و غیر ....) را انجام داده و بیش از پیش از این گونه منحصر به فرد مراقبت نموده تا نسل آن در آینده از بین نرود.

صنایع دستی و آلاچیق و کومه عشایر ایل سون (شاهسون)

مناطق عشایری به عنوان یک میراث فرهنگی شامل ویژگی های خاص مثل عادات محلی، آداب و رسوم مربوط به کوچ نشینی، نوع مسکن، موسیقی، زبان محلی و ارزشهای اخلاقی معنوی است (سقایی، م،1386، ص201).

آنچه درباره عشایر مغان گفتنی است این است که این قشر مردمانی پاک سرشت ، مهمان نواز ، صمیمی ، معصوم ، سختکوش و استوار هستند که با پوستی خشکیده و سوخته در دامنه کوهها و ضخره ها و پهنه دشتها به دنبال گوسفندان خود ، برای بقا ، با طبیعت خشن در ستیز و نبردند . انسانهای کوچ نشینی که پس از سپری شدن قرنها تبدیل به مردمانی خود کفا با فرهنگی اصیل و غنی شده اند و تا به امروز نیز توانسته اند با وجود همه مشکلات و کاستیها و بی توجهی ها ، همچون کوه استوار مانده و خود را حفظ نمایند اما این سوال پیش می آید که آیا عشایر منطقه باز هم می توانند به زندگی چوپانی و بدوی خود خود آن هم در عصری که جهان با سرعتی فوق العاده به پیش می رود و به تکامل علوم می انجامد ادامه دهند روشن است که دوام زندگی کوچ نشینان در دشت مغان و سبلان صرف علاقه به کوچ نشینی نیست بلکه آنان نگران آینده مبهم خود پس از اسکان هستند ، چه بسا فرزندان این نسل نیز رغبت چندانی برای ادامه زندگی کوچ نشینی و عشایری از خود نشان نمی دهند ، پس برای میل به اهداف و مقصود باید آنان را دریافت.

صنایع دستی و ماشینی صنایع شهرستان پارس آباد را تشکیل می دهند. عشایر و روستائیان منطقه مغان در استان اردبیل ورنی های نفیسی، گلیم، جاجیم و فرش هایی تولید می کنند که نقش و نگارهای زیبای روی بدنه آن ها بیش تر از طبیعت منطقه و شیوه زندگی عشیره ای آن ها الهام گرفته است. شهرستان پارس آباد مغان دارای سوابق تاریخی کهن است از آثار باستانی آن می توان به چند تا ازآن (آثار تاریخی و طبیعی) فقط به ذکر آنها بسنده می کنم، گورستان بران علیا، تپه گوزللی، قربان تپه سی، تپه غیبعلی (اسلام آباد قدیم)، آق توره در روستای تازه کند جدید، قاراتوره در روستای تکله و پل خداآفرین و جاذبه طبیعی جنگل کنار رود ارس (روستا پیرایواتلو، دوست کندی) و جنگل گوشلو و جنگل کنار چهل پله شهرک و مراتع جلگه مغان و آلاچیق عشایر و صنایع دستی عشایر و روستاهای نام برد.

نتیجه گیری:

گردشگری نه تنها پل بین مردم و فرهنگ است، بلکه به ارتقای صلح و احترام میان ملت ها نیز کمک می کند در سال 2005 در جهان بیش از 800 میلیون نفر به گردشگری پرداخته اند. این مورد در سال2020 به 1/5 میلیارد می رسد. در ایران با تاسیس مناطق نمونه گردشگری (138 عدد پیش بینی شده) حدود 2 درصد از سهم گردشگری جهان را دارا خواهیم بود و در طول این مدت به درآمدی بالغ بر 25 میلیارد دلار دست می یابیم (خانیا، 1385، ص169).

منطقه پارس آباد مغان که در قسمت انتهای استان اردبیل و کشور واقع شده بر خلاف تصور عموم، از جاذبه های طبیعی و تاریخی بسیار خوبی برخوردار است. با توجه به اینکه اکثر جاذبه طبیعی و تاریخی در مناطق مرزی واقع شده بنابراین برنامه ریزی اصولی و به فعل در آوردن قابلیت های گردشگری منطقه باید سرلوحه کار مسئوولان محلی و کشور قرار گیرد تا شاید از این رهگذر علاوه بر ارزآوری و ایجاد اشتغال بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه افزوده شود.

بیشتر بخوانید :

آشنایی با استان اردبیل